Brede welvaart is een waardevolle bredere blik op wat voor ons welzijn relevant is, hier, nu en in de toekomst. Het begrip spreekt aan en we zien het steeds vaker op social media, in bijeenkomsten, in plannen en onderzoeken. Niet alleen biedt het een beleidskader, maar ook aanknopingspunten om anders te gaan werken voor publieke organisaties en meer de samenwerking met bewoners, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties op te zoeken. De belangrijkste stap is echter de eerste: gewoon beginnen! 

Brede welvaart staat niet op zichzelf 

We zien het dagelijks om ons heen in de media: er is steeds meer aandacht voor thema’s als leefomgeving, gezondheid, (on)gelijkheid en duurzaamheid. Kortom: aandacht voor welzijn naast welvaart. Dit lijkt wel een tegenhanger te worden van de BV Nederland als meritocratie, waar gestuurd (en gemanaged) wordt op financiële parameters en we uitgaan van de zelfredzaamheid van alle inwoners. 

In de wereld van organiseren en samenwerken zien we al sinds eind vorige eeuw een omslag van shareholder value (winst als maatstaf voor alles) naar stakeholder value (resultaten voor álle belanghebbenden), de opkomst van Rijnlands organiseren tegenover de Angelsaksische benadering, planet en people naast profit, zelforganisatie en empowerment van medewerkers en happiness en vitaliteit in organisaties. Brede welvaart kan daarin voor organisaties een overkoepelend en maatschappelijk kader bieden. 

Gewoon beginnen: stapsgewijs organiseren, samenwerken én sturen 

Voor de ontwikkeling van opgavengericht werken hebben we binnen Lysias een werkroute ontwikkeld waarlangs dit vorm en inhoud kan krijgen. Langs dezelfde lijn kan ook Brede welvaart een plek krijgen in publieke organisaties: 

1. Verkenning van het onderwerp: de eerste ‘aanhangers’ verkennen het onderwerp Brede welvaart en maken de vertaling naar de eigen praktijk en organisatie. Het krijgt daarmee betekenis en medewerkers gaan zien waar de meerwaarde zit. Als dit voldoende massa krijgt, ontstaat min of meer vanzelf de volgende fase.
2. Introductie van nieuwe taal: Brede welvaart gaat denken en doen beïnvloeden als het een plek krijgt in de gezamenlijke taal binnen de organisatie. Het gebruik van de terminologie wordt dan langzaamaan gemeengoed en wordt onderdeel van de cultuur van de organisatie. Dit is een wezenlijke stap omdat een gezamenlijk verhaal een essentiële succesfactor is voor effectieve samenwerking tussen mensen.
3. Brede welvaart opnemen in organisatie doelen, visies, beleid en plannen: als het begrip Brede welvaart, en daarvan afgeleide begrippen, onderdeel zijn geworden van de gesprekken in een organisatie volgt de volgende stap: het actief gebruiken en verankeren van het thema en bijbehorende terminologie in visies, beleid en plannen met een langere werking, zowel ambtelijk als bestuurlijk.
4. Impact op werkwijzen: Brede welvaart krijgt dan intussen actief een plek in werkwijzen, projecten, etc. vanuit zowel de cultuur (we spreken er met elkaar over) als vanuit de strategie (visies, strategie, plannen). Dat kan uiteraard niet zonder een actieve samenwerking met bewoners en andere betrokkenen. En het vraagt het overstijgen van de huidige grenzen tussen domeinen (bijv. fysiek en sociaal). Voor veel publieke organisaties is dit nog een grote uitdaging, omdat ze nog steeds in kolommen zijn georganiseerd.
5. Organiseren op basis van Brede welvaart: dit is voor veel organisaties echt nieuw gebied. Net als bij opgavengericht werken is het van belang om Brede welvaart verder te verankeren in het organisatiemodel. Hoe zou dit vorm en inhoud kunnen krijgen? Na de opgavengerichte organisatie met deels tijdelijke en flexibele teams nu de Brede welvaart organisatie waarbij veel meer integraal en gebiedsgericht wordt gewerkt en georganiseerd? Wat ons betreft gaat het er vooral om dat er een organisatiemodel ontstaat dat faciliterend werkt.
6. Bestuur: Brede welvaart wordt geïntroduceerd in bestuurlijke portefeuilles van wethouders, gedeputeerden e.d. Ook financiële sturing en stromen krijgen vorm langs deze thematiek. Dit laatste is een wezenlijke stap die bij veel organisatieontwikkeltraject wordt vergeten. Maar als het geld niet anders gaat stromen, wordt écht anders werken en organiseren het enorme opgave. 

Brede welvaart vraagt om samenwerking en vernieuwing 

Het wordt in de aanpak hierboven al kort genoemd: Brede welvaart kan niet binnen één enkele organisatie worden ontwikkeld. Het is een ‘multipartijen’ vraagstuk, dat vraagt om samenwerking in de planvorming en in de besluitvorming. We zien nieuwe vormen van samenwerking ontstaan bijvoorbeeld via netwerkorganiseren, de inzet van burgerberaden of ontwikkeling van burgerbegrotingen. Dat vraagt dus al snel over de grenzen van de eigen organisatie werken en organiseren. 

Opgaven, gebieden en krappe arbeidsmarkt: momentum voor Brede welvaart 

Publieke organisaties worstelen met de inhoudelijke opgaven van deze tijd en met de krappe arbeidsmarkt. Ze zijn geworteld in de vorige eeuw en ingericht volgens principes als beheersing, taakdeling en efficiency. En dat terwijl publieke opgaven steeds integraler en complexer worden en vragen om een gebiedsgerichte benadering in plaats van generiek beleid en nieuwe generaties medewerkers andere eisen stellen aan hun loopbaan. We zien publieke organisaties dus naast programmatisch werken, opgavengericht werken nu ook gebiedsgerichte werkwijzen en organisatievormen ontwikkelen, wat een prima basis is om brede welvaart vorm en inhoud te geven.

Maar de belangrijkste stap blijft: gewoon beginnen! 

Meer weten over of aan de slag eigentijdse vormen van organiseren en samenwerken? Frank Burkels gaat graag in gesprek.