Herinrichting Veenkoloniën

Brede welvaart is sinds kort niet meer weg te denken uit de (regionale) beleidsvorming in Nederland. Sla nieuwe beleidsplannen van ministeries, provincies en gemeenten er maar op na. Het lijkt baanbrekend om ons niet langer blind te staren op het eenzijdige economische perspectief. Maar was dit in het verleden altijd het geval? Of kunnen we met dit concept voortbouwen op eerdere generaties en leren van het verleden?

Het verleden laat mooie voorbeelden zien waar een ‘brede welvaartsgedachte’ achter regionaal beleid terugkwam. Onder andere bij de start van de herinrichting van de Groninger en Drentse Veenkoloniën. Een project dat in 1977 startte en ruim 40 jaar duurde (gebiedsontwikkeling heeft een lange adem).

In een tijd van oplopende werkloosheid ging het plan niet alleen om herinrichting met een economisch doel, ook de bredere leefbaarheid en integraliteit in het gebied stond centraal. In de ‘Herinrichtingswet Oost-Groningen en de Gronings-Drentse Veenkoloniën’ (1983) stond het volgende:

“De herinrichting omvat de gecoördineerde en waar mogelijk geïntegreerde uitvoering van de volgende maatregelen en voorzieningen:

1. verbetering van de infrastructuur en de landbouwkundige structuur;
2. herverkaveling van de in Oost-Groningen en de Gronings-Drentse Veenkoloniën gelegen onroerende zaken;
3. opheffing van de stadsmeierrechten [gebruiksrechten van de stad Groningen over de oude veengronden]
4. overdracht van wegen en kanalen van de gemeente Groningen buiten haar grenzen gelegen;
5. het treffen van voorzieningen ten behoeve van het landschap en de openluchtrecreatie;
6. veiligstelling en ontwikkeling van natuurgebieden en cultuurhistorische elementen;
7. de opstelling en tenuitvoerlegging van een sociaal-cultureel plan;
8. bijdragen aan de totstandkoming van de vernieuwing van stads- en dorpskernen;
9. afbraak of vernieuwing van krotten en slechte woningen en het verlenen van bijdragen daarin;
10. het treffen van voorzieningen in het openbaar belang voor de afvoer en behandeling van afvalwater.

Volop aandacht voor brede welvaartsaspecten: wonen, milieu, sociale en culturele ontwikkeling, natuur, landschap en recreatie. En waar mogelijk ‘geïntegreerd’ was de gedachte. Niets nieuws onder de zon dus?

De vraag is natuurlijk: hoe heeft deze brede beleidsambitie in de praktijk uitgewerkt? Is in de jaren hierna doorgepakt vanuit een brede welvaartsgedachte? Em in hoeverre zijn inwoners eigenlijk gehoord? We weten in ieder geval dat het gebied ook anno 2024 voor grote sociaal-economische uitdagingen staat.

Toch zijn in de afgelopen decennia stappen gezet in het gebied aan de hand van dit herinrichtingsplan, naast herverkaveling en ontwikkelingen in de landbouw waren dit o.a. stads- en dorpsvernieuwing, natuurontwikkeling en uitbreiding van de infrastructuur. Nog los van andere regionale programma’s zoals Kansen voor de Veenkoloniën (gericht op bevorderen leefsituatie en positieve gezondheid) en Agenda voor de Veenkoloniën (doorontwikkeling landbouw). Zeker nu er landelijk een wind waait om regionaal in brede welvaart te investeren, kan ook dit gebied blijven voortbouwen op haar eigen geschiedenis en voornemens om de brede welvaart te versterken.

De ambitie achter brede welvaart is niet nieuw, maar we staan voor een volgende ronde om hier een slag op te maken. Aandacht voor het concept en de toepassing daarvan gaat daarbij helpen.