Heb je als buurt- en kerkhuis nog wat te zoeken in een wijk waar je geen kerkelijke gemeenschap meer hebt wonen? Dat is de vraag die de Haagse Stichting voor Stad en Kerk (STEK) aan antropologisch onderzoekers van Lysias Advies stelden. Buurt- en kerkhuis de Paardenberg werd meer dan 25 jaar geleden opgericht in de Julianakerk in de Transvaalwijk. Maar de samenstelling van de wijk is sindsdien totaal veranderd. Meer dan 90% van de bewoners heeft momenteel een migratie-achtergrond. Sylvana Rikkert en Nienke Schlette gingen op veldwerk binnen- en buiten de Julianakerk om antwoord te geven op de vraag of de Paardenberg voldoende inspeelde op de behoefte van de huidige wijkbewoners.

Werken vanuit de presentietheorie

Door het veldwerk binnen de organisatie kwamen de antropologen erachter dat niet zozeer het type hulpverlening uniek is bij de Paardenberg maar juist de manier waarop de hulpverlening gegeven wordt. Voor een kop koffie, ondersteuning bij je financiële administratie, taal- of sportles, kan je ook op andere plekken in de wijk terecht. Maar de Paardenberg werkt vanuit de presentietheorie. Daardoor leven de hulpverleners zich in in de bezoeker, zijn er geen voorwaarden aan hulp, en is niet altijd het oplossen van het probleem, maar juist het mede verdragen van de problematiek het uitgangspunt. Dat is voor de doelgroep van de Paardenberg belangrijk, omdat die vaak kampt met verschillende complexe problemen of gebied van gezondheid, psychosociale klachten en hun financiën die doorgaans niet eenvoudig op te lossen zijn.

Cultuurspecifieke problemen- en oplossingen in Transvaal

Volgens onderzoeken blijkt als dat de wijk Transvaal op ongeveer alle sociaaleconomische indicatoren slechter scoort dan de rest van Den Haag. Stakeholders die we spraken noemden de Transvaal met regelmaat een achterstandswijk. De onderzoekers wilden door gesprekken met wijkbewoners beter inzicht in de ervaren problematiek krijgen. Allereerst zijn buurtbewoners veel genuanceerde over de problemen in hun wijk, dan de cijfers doen vermoeden. Ondanks dat ze ook wel problemen in de wijk herkennen, zien ze ook de vooruitgang die de wijk heeft doorgemaakt op het gebied van bijvoorbeeld veiligheid. Bovendien waarderen ze het dat ze veel voorzieningen in de buurt hebben. Door het veldwerk zagen we echter wel dat bewoners erg op hun eigen gemeenschap gericht zijn. De banden zijn hecht, maar wel binnen de eigen familie en geloofsgemeenschap. Al deze gemeenschappen hebben ook hun eigen scholen, winkels, gezondheidscentra en gebedshuizen. Wijkbewoners gaven aan problemen altijd binnen hun eigen kringen op te lossen. Veel problemen zijn echter vanuit de verschillende culturen aanwezig in de Transvaal, omgeven door taboes en schaamte. Denk aan verslavingen, bepaalde gezondheidsproblemen of geldproblemen. Dat maakt hulp binnen de eigen kring soms ingewikkeld, maar werpt ook een drempel op om buitenshuis hulp te zoeken. Daarnaast speelt er een zeer groot taalprobleem in de Transvaal; de meeste wijkbewoners spreken nauwelijks Nederlands. Dat maakt dat er vermoedelijk veel verborgen problematiek is onder de wijkbewoners. Een voorziening als de Paardenberg, waar niet geregistreerd wordt, waar wijkbewoners van alle culturele achtergronden welkom zijn, en waar je zonder oordeel wordt binnengelaten, speelt dus in op een behoefte die er is in de wijk.

De Paardenberg werkt aanvullend op de participatiesamenleving

Tot slot spraken de onderzoekers ook met andere stakeholders in de wijk op het gebied van zorg, welzijn, onderwijs en veiligheid. We zagen dat deze door hun partnerschap met de gemeente, meestal werkten vanuit de filosofie van de participatiesamenleving. Ze stimuleren wijkbewoners in Transvaal om zelfredzaam te zijn, op hun eigen netwerk terug te vallen, om te klimmen ‘op de participatieladder’. Dat is voor lang niet alle wijkbewoners met problemen weggelegd. Daarbij zijn ze vaak, door onder andere subsidie-afspraken, gebonden aan regels omtrent het mogen bieden van hulp. Zo moeten er formulieren ingevuld worden, moeten mensen op specifieke tijden op een afspraak komen, of Nederlands kunnen spreken. Bovendien moeten mensen voor verschillende problemen naar verschillende instanties. Door een andere manier van werken biedt de Paardenberg een meerwaarde in dienstverlening ten opzichte van deze stakeholders.

Op basis van het onderzoek zijn verschillende aanbevelingen gedaan. Het gehele onderzoek en de aanbevelingen zijn hiernaast terug te vinden.