Marcel Benard en Irene van Hooff (Quantillion) hebben een mooi opinieartikel geschreven: “Probleemgezinnen zijn gebaat bij gemeenten die data durven delen”.

De commotie over de sleepwet heeft het gebruik van data door de overheid in een kwaad daglicht gesteld. Toch denken wij dat het een goed idee is om sommige data beschikbaar te stellen; juist om de maatschappij te dienen én organisaties te laten samenwerken.

Elk jaar geeft de maatschappij 10 miljard euro uit aan 1 procent van de huishoudens, de zogeheten multiprobleemhuishoudens. Zij komen een aantal keren met meerdere instanties in aanraking. Ondanks alle aandacht, energie, tijd en geld stranden pogingen om deze huishoudens uit hun situatie te halen vaak door een gebrek aan regie.

Elke instantie heeft haar eigen doelen. Bij het verzamelen van informatie richt ieder zich op de voor haar relevante gegevens. Daardoor vindt er geen samenhangende afweging plaats. Bovendien, vanaf het moment dat de vierde hulpverlener erbij wordt betrokken, worden de problemen niet kleiner, maar groter.

Data kunnen professionals eerder inseinen wanneer een mul­ti­pro­bleem­ge­zin een risicozone ingaat

Zo kreeg een vrouw die te maken had met huiselijk geweld geen urgentie voor een ander huis, omdat er nog een restschuld op de echtelijke woning rustte. Maar zonder vaste verblijfplaats kon zij ook geen aanspraak maken op schuldhulp. Zij kon wel terecht in de opvang, maar alleen zonder kinderen. Daarom werd voor hen pleegzorg georganiseerd. Dit is én duur én geen goede oplossing. De impact op het gezin – de kinderen werden van moeder gescheiden – werd veel groter dan nodig.

Betere samenwerking

Stel dat op basis van een aantal signalen kwetsbare huishoudens eerder in beeld komen, liefst voordat het uit de hand loopt. Door data juist te benutten, kunnen instanties eerder over schotten heen kijken en daardoor beter samenwerken. Dat is voor online-bedrijven niets bijzonders, maar voor de overheid wel. Dat moet veranderen. En betrek er de professionals uit die instanties bij, om weloverwogen besluiten te nemen.

Data kunnen professionals eerder inseinen wanneer een multiprobleemgezin een risicozone ingaat. Dat moment missen professionals wanneer zij in hun eigen organisatie bezig blijven.

In het voorbeeld van het huiselijk geweld: wanneer de betrokken professionals over alle informatie hadden beschikt, hadden ze kunnen afwegen dat het toekennen van een huis een betere oplossing was. Dan was een lagere investering nodig geweest om problemen op te lossen. Maar nog belangrijker: de negatieve impact op het gezin was veel kleiner geweest.

Tot nu toe waren we onvoldoende in staat om data op een veilige manier in te zetten om de informatie boven water te halen waarnaar wij op zoek zijn. Dankzij technologische ontwikkelingen kan dit wel. Wat weerhoudt gemeenten ervan om dit enorme probleem aan te pakken? Ten eerste angst voor privacyproblemen. En ten tweede zien gemeenten ICT als technisch middel, in plaats van strategische opgave.

Privacy

Natuurlijk, de zorg om privacy verdient aandacht. Niemand wil in George Orwells ‘1984’ terechtkomen. Maar gegevens kunnen worden gelabeld, beveiligd en gevolgd volgens de Europese privacyverordening. Dat is beter voor het multi-probleemhuishouden en goedkoper voor de maatschappij.

Gemeentebesturen zouden zich datagedreven sturing als strategische opgave eigen moeten maken. En gelukkig onderschrijft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten dit in een recent rapport. Wij roepen iedereen die nu onderhandelt over een nieuw gemeentebestuur op om informatiebeleid tot topprioriteit te maken. Niet alleen omdat dan de middelen binnen het sociaal domein gerichter worden ingezet, maar bovenal omdat deze kwetsbare groep dan beter wordt geholpen

Luister hier het radiofragment van Marcel Bernard tijdens een panelgesprek bij BNR. (tussen 45:50 – 1:08:38)

Foto: Vrijwilligers pakken kratten in voor de voedselbank. © Otto Snoek