In navolging op het bericht over Versterking van sociale samenhang, geschreven door mijn collega Bibian Bevers, wil ik jullie meenemen in hoe tegenstellingen tussen groepen kunnen ontstaan.

Wij-zij denken
De Nederlandse samenleving wordt eeuwenlang gekenmerkt door scheidslijnen. Vroeger betrof dit de verdeling in verschillende zuilen. In Nederland is over tijd de culturele as veel prominenter geworden, vooral op het gebied van globaliseringskwesties. Onderzoek toont aan dat steeds vaker universalisten en particularisten tegenover elkaar staan. Dit kan zich vertalen in een reeks aan maatschappelijke spanningen.

De sociale identiteitstheorie speelt hierbij een belangrijke rol. Gevoelens van verbondenheid met de ene groep en de afkeer ten opzichte van de andere groep kan worden gezien als een uitdrukking van sociale identiteit. Burgers hebben de neiging om meer in termen van wij-zij te denken. Dit wij-zij denken neemt toe op het moment dat mensen dreiging ervaren. In reactie op die dreiging hebben mensen de neiging om zich sterker te definiëren met groepen waartoe zij zichzelf rekenen. Uit onderzoek blijkt dat bij een grotere mate van onzekerheid mensen geneigd zijn zich sterker te identificeren met extreme groepen, dan met gematigde groepen. Burgers percipiëren in deze tijd bedreiging van hun eigen sociale of culturele identiteit door andere sociaal-culturele groepen. Denk hierbij onder andere aan de cancelcultuur.

Oplossingen
Een belangrijke drive van mensen is onzekerheid. Bij meer onzekerheid in de samenleving, bijvoorbeeld vanwege de oorlog in Oekraïne en de hogere prijzen voor levensmiddelen, is er meer aanleiding voor polarisatie en meer onderling wantrouwen. Een belangrijke oplossing is om deze onzekerheden weg te nemen, bijvoorbeeld door te zorgen voor een grotere basiszekerheid. Daarnaast is het belangrijk dat groepen met elkaar in verbinding blijven. Daarvoor moet er rust in de discussie komen. SCP concludeert dat mensen daarbij moeten letten op de toon van het debat en de inhoud centraal moeten stellen. Tot slot stelt het SCP dat zowel media als politiek er goed aan doen om meningsverschillen niet meteen polarisatie te noemen. Het benadrukken van tegenstellingen kan verschillen onnodig uitvergroten. Verschillen in meningen en opvattingen horen bij een democratie rechtstaat.

Lysias denkt graag met overheden mee over hoe de onderlinge verbinding tussen burgers versterkt kan worden.