Onderzoek van Binnenlands Bestuur en IenQ Research wijst uit dat de verbondenheid die inwoners ervaren met de provincie waarin ze wonen sterk verschilt. 36% van de Nederlanders voelt zich sterk verbonden met zijn of haar provincie. Dit gevoel van verbondenheid leeft vooral buiten de Randstad. Zo voelen inwoners van Zeeland (68%), Drenthe (67%), Limburg (63%) en Groningen (60%) zich veel vaker verbonden met de provincie dan bijvoorbeeld Zuid-Holland (46%) of Utrecht (46%).

Wat zeggen die verschillen over wat het construct van ‘de provincie’ voor mensen betekent? Wanneer we de provincie als vorm van een regio zien, dan laat het onderzoek de verschillen zien in hoeverre de provincie als ‘institutionele’ regio uit het huis van Thorbecke samenvalt met de ‘identiteit’ regio. Voor de één is hun ‘provincie’ niet veel meer dan een bestuurlijke laag en een geografisch gebied waar hij/zij woont, maar voor de ander verwijst de bijbehorende naam naar een gebied waar meer gevoelens, herinneringen en associaties aan gekoppeld zijn.

De Duitse geograaf Blotevögel maakt onderscheid in drie typen regio’s. Het eerste type is de analytische regio, daar krijgt een regio zijn betekenis door vooraf bepaalde criteria, zoals een ‘krimpregio’. Het tweede type is de activiteiten regio, daarbij gaat het om een regio die naar economische of politieke activiteiten en/of samenwerking verwijst. Het derde type is de identiteit regio, hier gaat het om de verbondenheid die inwoners ervaren (met elkaar) in relatie tot een gebied.

Sommige provincies in Nederland vallen als politiek-bestuurlijke regio (gedeeltelijk) samen met de provincie als sterke identiteit regio, denk aan Groningen of Friesland. Het is niet gek dat juist daar het gevoel van verbondenheid met ‘de provincie’ als relatief groot wordt ervaren. Gelderland en Overijssel laten mooi zien hoe de politiek-bestuurlijke en identiteitsregio’s minder overlappen. In Gelderland en Overijssel hebben mensen weliswaar binding met het gebied waar ze wonen, maar hierbij gaat het veel meer om identiteitsregio’s van de ‘streken’ als Salland, Twente en de Achterhoek. De verbondenheid met de provincie is daar relatief laag (Overijssel 36% en Gelderland 36%). De politiek-bestuurlijke activiteitenregio en ervaren identiteitsregio’s vallen daar minder samen. De geschiedenis speelt daarin een belangrijke rol. Zo is Gelderland vanaf de Middeleeuwen lange tijd bestuurlijk verdeeld geweest in verschillende ‘kwartieren’, die ruwweg nu de Veluwe, het Rivierengebied en de Achterhoek vormen.

Het is goed te beseffen dat de verschillende typen regio’s in Nederland niet eenduidig en statisch zijn. Voor iedereen betekent ‘de regio’ net wat anders. Dé identiteitsregio bestaat daarom niet. Bovendien verandert de betekenis en verbondenheid die mensen ervaren met een regio ook door de geschiedenis heen. Regionale identiteiten zijn uiteindelijk sociale constructies die aan verandering onderhevig zijn.

Typen regio’s beïnvloeden elkaar ook voortdurend, en daar kun je je voordeel mee doen. Politiek-bestuurlijke en economische samenwerkingen kunnen de identiteit van een gebied een boost geven, vooral op de midden- en lange termijn. Anderzijds kan de identiteit van een gebied ook dienen als bindende factor om economisch en politiek-bestuurlijk om op korte termijn al verder met elkaar te komen. Denk bijvoorbeeld aan de oprichting van de ‘Achterhoek Board’ in 2018, waarin zeven gemeenten optrekken met bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties om de regio op tal van thema’s gezamenlijk te versterken.

Wat kunnen de verschillende provincies als bestuursgebied zelf met dit gegeven? Voor provincies die samenvallen met een sterke identiteitsregio betekent het zoeken naar manieren om nog meer gebruik te maken van het gevoel van gezamenlijkheid. Voor provincies die dat minder hebben ligt de sleutel niet per definitie in het aanwakkeren van een ‘provinciaal’ gevoel.  Daar ligt de taak misschien veel meer om de verschillende vormen van regionale potentie die binnen de provincie liggen verder te versterken.

Yoram Poot is adviseur bij Lysias en werkt momenteel aan een onderzoek over de betekenis van regionale identiteit voor regionale ontwikkeling, in samenwerking met prof. Marijn Molema van de Rijksuniversiteit Groningen.