Lysias heeft in opdracht van de gemeenteraad van Twenterand het besluitvormingsproces onderzocht rond de opwaardering van het kanaal Almelo – De Haandrik. Het onderzoek richtte zich specifiek op de lessen die de gemeente kan trekken voor toekomstige grootschalige projecten, met name bij projecten waar zij zelf niet de trekker van is.

In 2009 besloten de Gedeputeerde Staten om het kanaal Almelo – De Haandrik te verbreden en verdiepen om het kanaal bevaarbaar te maken voor schepen tot 700 ton. De opwaarderingswerkzaamheden hebben geleid tot honderden schadeclaims van omwonenden die schade aan hun woningen en percelen meldden. Hoewel er diverse onderzoeken zijn gedaan naar de oorzaak van deze schades, was er tot nu toe nauwelijks aandacht voor de leervraag: wat kan de gemeente Twenterand leren van de besluitvorming rond deze opwaardering?

Uit het onderzoek komt een duidelijk beeld naar voren dat zowel inwoners als de gemeente Twenterand op geen enkele wijze betrokken zijn geweest bij het proces rond de voorbereiding voor besluitvorming en bij het monitoren van de voortgang van de werkzaamheden. Dat geldt bestuurlijk én ambtelijk. Twenterand is niet in staat gesteld om haar gemeentelijke rol goed in te vullen, maar heeft zichzelf ook niet in positie gebracht om invloed uit te oefenen. In geen eerder onderzoek over de opwaardering van het kanaal is de betrokkenheid en positie van de gemeente zo uitgebreid onderzocht.

De positie van de gemeente Twenterand was daarin niet uitzonderlijk. Alle partijen hebben vanuit hun eigen betrokkenheid en positie onderschat wat het effect zou zijn van de opwaardering voor de omgeving. We concluderen ook dat de opwaardering vooral economisch gemotiveerd was en dat er in aanloop naar het besluit weinig tot geen weerstand was tegen de opwaardering, die (deels) werd weggezet als regulier onderhoud. Ook hebben risico’s geen rol gespeeld in aanloop naar de besluitvorming; inventarisatie van risico’s heeft pas plaatsgevonden nadat het besluit tot opwaardering is genomen.

Het raadsonderzoek is ingestoken als lerend onderzoek. Vanuit die gedachte heeft Lysias vijf concrete aanbevelingen geformuleerd. Deze aanbevelingen richten zich met name op de rol die de gemeente kan innemen bij gebiedsopgaven waar zij belanghebbende is, maar niet de regie voert. We hebben ons hoofdzakelijk gericht op de gemeenteraad en het college.

Kortgezegd raden we aan dat:

1. de gemeenteraad aanmerkt welke gebiedsopgaven voor hen prioritair zijn;
2. raad en college afspraken maken over de informatievoorziening over deze prioritaire opgaven, in elke fase van een project;
3. het college de raad voorziet van alle relevante informatie om een goede integrale belangenafweging mogelijk te maken. En dat de raad het college daar actief op bevraagt en meedenkt en waar nodig aanvullende kaders stelt;
4. de raad bij complexe gebiedsopgaven in contact blijft met andere betrokken partijen, om begrip te krijgen en te houden over verschillende belangen en om samen op te trekken als problemen of knelpunten zich voordoen;
5. de raad scherp blijft op een voortdurende afweging van belangen. Het gaat hierbij niet enkel van groepen of individuen die mogelijk nadeel of schade ondervinden van een keuze, maar ook van het algemeen maatschappelijk belang.

Lysias heeft het rapport in februari opgeleverd. Het college van B&W heeft waardering uitgesproken voor het onderzoek en wil graag met de raad in gesprek om invulling te geven aan de aanbevelingen. Op 18 maart besluit de gemeenteraad van Twenterand hoe zij verder wil met de uitkomsten van het onderzoek.

Lysias Advies ondersteunt overheden bij een breed scala aan onderzoeken, waaronder raadsonderzoeken. We helpen bij het formuleren van de juiste onderzoeksvragen en denken graag mee over hoe lessen uit het verleden kunnen worden toegepast op toekomstige uitdagingen. Wilt u meer weten over dit onderzoek of hoe Lysias u kan ondersteunen? Neem dan contact op met Lobke van Meijel of Clemens Sengers.