Het adviesrapport Elke regio telt heeft de urgentie van regionale verschillen in Nederland op scherp gezet. Het rapport, opgesteld door adviesraden RLi, ROB en RVS, pleit voor een trendbreuk: niet langer alleen investeren in de ‘winnaars’ onder de regio’s, maar streven naar een evenwichtige ontwikkeling van brede welvaart in alle delen van het land. De onvrede in achterblijvende regio’s groeit, zoals beschreven in de Atlas van afgehaakt Nederland. Tegelijkertijd zien wij dat urgente opgaven – van klimaatadaptatie en woningbouw tot energietransitie – vragen om oplossingen op regionaal niveau. 

Yoram Poot, adviseur en onderzoeker bij Lysias, doet in zijn promotietraject aan de Rijksuniversiteit Groningen en Universiteit Maastricht onderzoek naar regionale ontwikkelnarratieven, ofwel: verhalen over regio’s en wat deze kunnen betekenen voor hun regionale ontwikkeling. Yoram werkte respectievelijk als projectleider en adviseur voor ontwikkelperspectief NOVEX Groene Hart en ontwikkelperspectief NOVEX Groningen en was kwartiermaker merkmanagement in Groningen. Hiermee verbindt hij kennis uit de wetenschap met de praktijk. Yoram vertelt over de context en het belang van regio’s voor maatschappelijke ontwikkelingen. 

De kracht van regio’s voor heel Nederland 

Regio’s zijn veel meer dan geografische gebieden. ‘Regio’ is een veelgebruikt maar niet vastomlijnd begrip en kan alles tussen het niveau van dorp, stad en land in zijn. Zo kan een regio bijvoorbeeld gebaseerd zijn op sociale, culturele of economische ecosystemen. Regio’s zijn constructen die door mensen zijn bedacht, en dus overlappend en voortdurend in beweging zijn.  

Regionale ontwikkelingen bieden veel kansen in het samenwerken aan opgaven, en laten in de geschiedenis ook successen zien. Bekende internationale voorbeelden zijn het Ruhrgebied en Silicon Valley. Maar ook in Nederland hebben specifieke regio’s zich sterk kunnen ontwikkelen door samen te werken. Meest bekend is de Brainport regio, maar door heel het land zijn voorbeelden te vinden. Denk aan regio Zwolle, regio Achterhoek of Parkstad Limburg. Elke regio heeft specifieke kwaliteiten. 

Hoe verschillen tussen regio’s zijn gegroeid 

Historisch gezien heeft Nederland meerdere benaderingen van regio-ontwikkeling gekend. Na de oorlog was de insteek om elke regio op min of meer dezelfde manier te ontwikkelen. Industrie en publieke instellingen werden min of meer eerlijk over het land verdeeld. Vanaf de jaren ‘80 kantelde dit en moesten regio’s op basis van hun eigen kwaliteit zich ontwikkelen. De overheid investeerde vooral in regio’s die veel economisch groeipotentieel lieten zien, zoals de Randstad en later de Brainport regio. Met New Public Management als uitgangspunt; oog op macrodoelmatigheid en in de hoop een trickle-down-effect te creëren. Het denken in clusters en het topsectorenbeleid is hier een voorbeeld van. Sindsdien hebben enkele regio’s zich economisch enorm kunnen ontwikkelen, maar zijn de regionale verschillen toegenomen.  

Kentering in beleid: toewerken naar een land waarin elke regio telt 

Die groei in regionale verschillen was aanleiding voor het rapport Elke regio telt, waarin is onderzocht wat nodig is om tot een meer evenwichtige regionale ontwikkeling te komen. De opstellers adviseren een kentering in het denken, waarbij we weg bewegen van doelmatigheidsdenken op macroniveau en een economische focus, en toewerken naar meer brede welvaart in iedere regio. Yoram stelt: “Dit is een goede ontwikkeling, want brede welvaart gaat niet simpelweg alleen over economische groei, maar ook over welzijn, gezondheid, samenleving, wonen en arbeid. De relatie tussen rijk en regio is daarin essentieel, waarbij het Rijk zich niet langer kan terugtrekken in Haagse torens. Samenwerking is geen doel op zich maar gaat om vragen als: Waar liggen onze gedeelde ambities? Waar heeft de samenwerking meerwaarde, en waar niet? Welke gemeenschappelijke basis delen we?”  

Van samenwerking naar actie 

Werken aan regionale ontwikkeling begint met in beeld brengen wat de kwaliteiten van een regio zijn én met het definiëren van gedeelde belangen. Yoram vertelt over zijn ervaringen: “In het Groene Hart kan dat het tegengaan van bodemdaling zijn, terwijl in Noord-Groningen de energie-infrastructuur centraal staat. Een helder regionaal narratief helpt niet alleen bij beleidsvorming, maar ook bij het versterken van een gevoel van trots en identiteit. Het geeft richting voor de lange termijn en helpt doelen of wensen richting het rijk of andere partijen over te brengen. Regio’s zijn niet zomaar een gegeven, daarom moet je continu werken aan het bewustzijn van de regio en blijven delen en verbeelden wat de gezamenlijke basis is.” 

Yoram sluit af “Regionale samenwerking is effectief wanneer deze ook echt regionaal wordt vormgegeven, met het rijk als ondersteunende partner voor meerjarige en structurele investeringen. Door samen te werken met lokale kennisinstellingen, overheden, bedrijven en inwoners, ontstaat een krachtige basis”. 

Lysias begeleidt regio’s naar een eigen narratief, bredere ontwikkeling en betere samenwerking 

Voor zijn promotie onderzoekt Yoram de verhalen van de regio’s Oost-Groningen en Zuidoost-Limburg. Wat kunnen we leren van verhalen die de afgelopen 40 jaar zijn opgeschreven? Hoe hebben de verhalen impact gehad op regionaal beleid en hoe kunnen we ze beter benutten voor beleid van de toekomst? Yoram brengt lessen uit de onderzoeks- en advieswereld bij elkaar.  

Vanuit Lysias draagt Yoram bij aan het begeleiden van regionale samenwerking, het opstellen van regionale investeringsagenda’s en het vormgeven van governance-structuren. Hij stimuleert betere regionale ontwikkeling door regio’s te helpen hun eigen narratief op te stellen; met inwoners, kennisinstellingen, ondernemers en overheden.  

Wil je meer weten over dit onderwerp of zoek je iemand die meedenkt in de ontwikkeling van jouw regio? Neem vrijblijvend contact op met Yoram Poot (yorampoot@lysiasadvies.nl / 0615005694)