Financieringen onder de € 1,5 miljoen zijn steeds moeilijker te verkrijgen. Dat brengt het MKB in problemen. Provincies kunnen bijspringen met financieringsinstrumenten.

Investeringen van ondernemers zijn de motor voor regionale ontwikkeling. De beschikbaarheid van financiering is een cruciaal onderdeel bij de meeste investeringsbeslissingen van ondernemers. Een goed werkende financiële markt met voldoende aanbod op de juiste schaal is daarom een belangrijk onderdeel voor een gezond ondernemersklimaat.

In opdracht van de provincie Overijssel onderzocht Lysias Advies de regionale financieringsmarkt voor MKB-ondernemers. Uit ons onderzoek blijkt dat bedrijven de komende jaren een forse draai moeten maken om in te spelen op de snel veranderende (wereld-)markten. En ook om mee te bewegen in grote transitie-opgaven, bijvoorbeeld in digitalisering, energie-besparing en circulair ondernemen. De coronacrisis vergroot de urgentie om te investeren in aanpassing van productie en dienstverlening, nieuwe verkoopkanalen, andere klantbenadering en nieuwe verdienmodellen. Maar diezelfde crisis beperkt de financiële armslag om dat te doen. De druk op de bedrijfsresultaten heeft de investeringsruimte van veel ondernemers aangetast. Uit het Lysias onderzoek blijkt dat banken, door marktontwikkelingen en scherper toezicht, gedwongen worden tot meer automatisering en schaalvergroting in kredietverlening. Daardoor zijn banken steeds minder in staat maatwerk te leveren in financiering. Met name kleinere bedrijven, waaronder veel familiebedrijven, zien de toegang tot bancaire financiering afnemen. Vooral bij financieringsvragen onder de € 1 á 1,5 miljoen is sprake van een groeiend financieringstekort.

In de markt zijn er twee tegenstrijdige bewegingen. Overheden wensen vanuit maatschappelijke ambities dat ondernemers meer gaan investeren. Ook aanpassingen aan de crisis vergen investeringen. Maar de coronacrisis en toenemend marktfalen op de financieringsmarkt zorgen er juist voor dat een groot deel van het bedrijfsleven investeringen uitstelt en dus minder gaat investeren. Een rem op investeringen heeft grote consequenties voor de regionale economie, omdat de effecten langdurig doorwerken. Deze investeringsparadox is een ongewenste ontwikkeling, er is sprake van een groeiend marktfalen.

Overheden doen al hun best om deze investeringsparadox te bestrijden. Zo worden er instrumenten ingezet direct richting de financieringsmarkt (banken), zoals de BMKB regeling voor borgstelling van mkb-kredieten. Er zijn omvangrijke nood- en herstelpakketten van zowel de rijksoverheid als de provincie. Maar ondanks deze inzet lijken de investeringen in de regio nog niet toe te nemen. Dat komt omdat de maatregelen vooral zijn gericht op noodsteun (defensief), maar nog niet of nauwelijks op herstelsteun (offensief).

Een grofmazige rekensom laat voor Overijssel een financieringstekort van € 90 miljoen zien. Als de provincie dit financieringstekort zou kunnen afdekken, met aanpassing van bestaande instrumenten of zelfs nieuwe instrumenten, dan kan de provincie een veel groter investeringsvolume mobiliseren, van circa € 200 miljoen. Ook in andere provincies is dit aan de orde. Op landelijke schaal kan dat een volume van € 2 miljard per jaar aan investeringen opleveren.

Het Lysias rapport bevat diverse aanbevelingen om hier een antwoord op te geven. Verdiep en veranker regionaal onderzoek naar mkb-bedrijfsfinanciering. Analyseer op korte termijn het bestaande provinciale financiële instrumentarium en scherp dat aan waar lacunes zijn, met name in het kleinschalige en middelgrote segment. Zet in op het versterken van het eigen vermogen van ondernemers voor investeringen, bijvoorbeeld door het verstrekken van achtergestelde leningen. Maak regelingen en voorzieningen op tijd breed bekend, houd ze eenvoudig en laagdrempelig, met beperkte administratieve lasten en een functionele verantwoording. Zet bedrijfsfinanciering hoger op de agenda bij intermediaire organisaties, kijk actiever naar de reële economie. Breng het financiële speelveld beter in kaart en organiseer financieringstafels over het investeringsvermogen van het MKB.

U kunt het onderzoeksrapport hiernaast downloaden. Neem voor meer informatie contact op met Melvin Könings of Roelof Balk. Klik hier voor het interview op BNR.