Heleen Stigter heeft een mooi opinieartikel geschreven. Dit is geplaatst in Binnenlands Bestuur.

Ervaringen, wensen en verwachtingen van inwoners en cliënten over de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) blijven onderbelicht. Veel gemeenten gebruiken alleen de resultaten uit de tien verplichte vragen in het jaarlijkse cliëntervaringsonderzoek. Dat is vreemd: aan de decentralisaties in het sociaal domein ligt de gedachte ten grondslag dat lokaal maatwerk de zelfredzaamheid van inwoners kan verbeteren. Waarom is er dan zo weinig aandacht voor de effecten van het Wmo-beleid op inwoners en cliënten zelf?

Eind januari bracht het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) zijn rapport uit over de Wmo2015 in de praktijk. Ook dit onderzoek geeft vooral een inkijk in de systeemwereld, namelijk hoe de Wmo werkt. Het onderzoek biedt veel nuttige inzichten, maar geeft maar een beperkt beeld over wat de Wmo eigenlijk met inwoners en cliënten doet.

Wij zijn van mening dat de adviesraden sociaal domein een belangrijke functie kunnen vervullen om dit beeld scherp te krijgen. De wet heeft gemeenten een waardevol instrument voorgeschreven om ingezetenen te betrekken bij de uitvoering van de Wmo. Bijna alle gemeenten hebben een Wmo-raad of een adviesraad sociaal domein. Gemeenteraden zien echter nog onvoldoende de mogelijkheden om deze adviesraden te benutten als waakhond en als indicator voor de effectiviteit van het beleid. En dat is een gemiste kans.

Die brugfunctie oppakken tussen inwoners en bestuur gaat niet vanzelf. We zien in de praktijk dat de adviesraden bestaan uit maatschappelijk betrokken mensen die samen dapper proberen die functie waar te maken. Onderwijl zijn zij dikwijls nog zoekende naar hun positie en de invulling van hun rol. Lysias Advies concludeerde dit op basis van haar onderzoek in 2017 naar beleid en uitvoering van de Wmo in zestien Friese gemeenten. Het SCP-onderzoek bevestigt deze constatering.

Waarom het de adviesraden nog niet goed lukt om effectief te opereren, heeft verschillende oorzaken. Het werkveld van de adviesraden is in veel gemeenten verbreed van cliëntenraad Wmo naar een integrale adviesraad voor Wmo, Jeugdwet en Participatiewet. Niet alleen zijn de adviesraden nog maar net in functie, ook de complexiteit en de veelheid van de dossiers maken het werk van de adviesraad zwaar. Daarnaast roept de samenstelling van de adviesraden vragen op: vormen zij wel een goede afspiegeling van de potentiële doelgroepen van het Wmo-beleid? Ook de zichtbaarheid van de adviesraden laat soms te wensen over: hoe komen inwoners met de adviesraad in hun gemeente in contact? Tot slot merken we op dat veel adviesraden moeite hebben met een passende interactie met bestuur, politiek en de doelgroepen die zij vertegenwoordigen. Adviesraden hebben last van handelingsverlegenheid: ze weten niet zo goed hoe ze het moeten aanpakken.

Deze mensen verdienen ondersteuning. De adviesraden sociaal domein winnen aan kracht, zichtbaarheid en professionaliteit als zij hiervoor voldoende (financieel) geëquipeerd worden. Hier ligt een belangrijke taak voor de gemeenteraden bij het vaststellen van de verordening. Het mes snijdt hierbij aan twee kanten. Een sterke adviesraad kan fungeren als de oren en ogen van de samenleving en van de gemeenteraad. Een instrument dat raden helpt om meer grip te krijgen op de decentralisaties.

De Transitiecommissie Sociaal Domein wees er eind 2016 in haar laatste rapportage op dat de transformatie een andere sturingsfilosofie vereist, niet alleen van colleges, maar ook van gemeenteraden. Dit betekent dat de nadruk meer moet liggen op inhoudelijke kwaliteitscriteria, klanttevredenheid en maatschappelijk resultaat. Wij roepen de gemeenteraden op om in verbinding met hun adviesraad sociaal domein deze opgaven te realiseren. Breng de adviesraden in positie om hun werk goed te kunnen doen. Niet omdat het systeem daarom vraagt, maar omdat inwoners en cliënten het verdienen gezien en gehoord te worden.