De Commissie van Onderzoek Evacuatieoperatie Kaboel presenteerde op 6 oktober 2023 het onderzoeksrapport en concludeert daarin dat de voorbereiding van de evacuatie te beperkt was en te laat op gang kwam.

De commissie is bij de uitvoering van het onderzoek ondersteund door een team van onderzoekers en adviseurs van Lysias Advies (Carla de Rie en Lobke van Meijel) en de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur.

De machtsovername door de taliban en de beelden van Afghanen op het vliegveld van Kaboel, die in augustus 2021 hun land proberen te ontvluchten, zijn de hele wereld overgegaan.

De commissie kreeg de opdracht om te reconstrueren hoe de evacuatie in de periode van 15 tot en met 26 augustus 2021 is verlopen, om daarmee – zo feitelijk mogelijk – inzichtelijk te maken welke gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. De commissie heeft in het onderzoek ook aandacht besteed aan verklaringen: waarom is het gegaan zoals het is gegaan?

Het rapport is te downloaden bij dit bericht.

Bij aanvang van ons onderzoek waren we ons er zeer van bewust dat alles rondom de evacuatie uit Kaboel emotioneel beladen is. Dat is ook gebleken tijdens de gesprekken die de commissie heeft gevoerd. We hebben ons tijdens het onderzoek ingespannen om zicht te krijgen op de verschillende ervaringen en de diverse perspectieven op de gebeurtenissen.

Op basis van het analyseren van ruim 40.000 documenten en gesprekken met ruim 200 betrokkenen hebben we een reconstructie en een analyse kunnen maken van de evacuatieoperatie uit Kaboel in augustus 2021. Om tot een goed inzicht te komen, hebben we ook naar de periode ervoor en erna gekeken.

Ons onderzoek leidt tot verschillende conclusies, die we in vier hoofdconclusies hebben samengevat.

Conclusie 1:       Er was sprake van te positief wensdenken en van een collectieve inschattingsfout van Nederland en partnerlanden over hoe snel Kaboel zou vallen. Er is onvoldoende aandacht geweest voor signalen die niet pasten bij het wensbeeld.

Door de betrokkenheid bij Afghanistan gedurende 20 jaar en de omvang van de investeringen in het land wilde en kon men niet geloven dat er weinig of geen vooruitgang was geboekt of slechts tijdelijke resultaten waren bereikt. Er is onvoldoende aandacht geweest voor signalen die wezen op een snelle verslechtering van de situatie. Mede als gevolg van dit wensdenken is onvoldoende nagedacht over wie bij een machtsovername door de taliban gevaar zou lopen en in aanmerking zou moeten komen voor evacuatie.

Conclusie 2:       De voorbereiding van de evacuatie was te beperkt en kwam te laat op gang. In aanloop naar de evacuatiefase hebben de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie afwachtend en te laat gehandeld.

De urgentie in Kaboel werd anders beleefd dan in Den Haag en de voorbereiding vanuit Den Haag sloot niet aan bij de urgentie die de ambassade trachtte over te brengen. De op dat moment verantwoordelijke bewindslieden waren primair gericht op hun eigen werkterrein en de eigen verantwoordelijkheden en minder op de samenhang, met name in de perioden voorafgaand aan en na afloop van de evacuatieoperatie.

Conclusie 3:       De inrichting van de crisisorganisatie tijdens de evacuatiefase was niet toereikend voor het managen van een internationale crisis van deze omvang. De inzet van medewerkers was onzorgvuldig en er is geen tijd en ruimte genomen voor reflectie op de crisisaanpak.

 Het Nederlandse team dat van 18 tot en met 26 augustus de evacuatieoperatie in Kaboel heeft uitgevoerd, kreeg te maken met een chaotische situatie. Dat gold ook voor de medewerkers van de crisisorganisatie in Den Haag. Tijdens de evacuatieoperatie was sprake van een hoge mate van loyaliteit en van toegewijde inzet van medewerkers van de betrokken ministeries.

Conclusie 4:       Tijdens de evacuatieoperatie zijn door het team in Kaboel en door de crisisteams in Den Haag enorme inspanningen geleverd. Daardoor is het gelukt om in de periode van 16 tot en met 26 augustus 2021 1.860 mensen te evacueren die Nederland als eindbestemming hadden. Gezien de moeilijke en chaotische omstandigheden is dat een bijzondere prestatie.

Het teamwork van Lysias en de NSOB

Het team van adviseurs en onderzoekers van Lysias en de NSOB organiseerde de vergaderingen van de commissie, stelde de onderzoeksopzet op, voerde de documentenstudie uit en zorgde ervoor dat – op basis van een zorgvuldige stakeholderanalyse – de commissie gesprekken voerde met de juiste betrokkenen en belanghebbenden. Het team trad op als penvoerder van het rapport. Door steeds een paar stappen vooruit te denken en alle bijeenkomsten en interviews van de commissie zorgvuldig voor te bereiden, ontzorgden we de commissie.

De commissievoorzitter over Lysias

Commissievoorzitter Maarten Ruys waardeerde de uitvoering van deze opdracht door Lysias met een 9,5.
Ter toelichting merkte hij hierbij op: “Grote betrokkenheid, ervaring met en kennis van opzetten en (doen) uitvoeren van grote onderzoeken, en de wijze van samenwerken. Ik zal Lysias “met grote stip” zeker aanbevelen in mijn omgeving.”