De druk op de zorg neemt toe. Personeelstekorten, hogere kosten en toenemende zorgvragen zetten het systeem onder druk. Preventie van zorg krijgt daarom steeds meer aandacht, maar daarmee verdwijnt de behoefte aan acute en specialistische zorg natuurlijk nog niet. Maar ook de ziekenhuiszorg staat onder druk; de vereiste zorgkwaliteit vraagt om investeringen en besparingen. In Friesland leidt dit tot plannen voor ziekenhuisfusies en sluitingen. Wat betekent dit voor inwoners, ondernemers en gemeenten? Wij onderzochten de Friese situatie.

Minder ziekenhuizen, nieuwe locatie

Friesland telt vier ziekenhuizen: Leeuwarden, Drachten, Sneek en Heerenveen. Ziekenhuisbesturen en zorgverzekeraars willen fuseren en van vier naar drie locaties gaan. Sneek (St. Antonius) en Heerenveen (De Tjongerschans) zouden sluiten; in Joure staat een nieuw ziekenhuis gepland.

Gemeenten hebben formeel geen stem in deze beslissingen. Toch raken de gevolgen hun inwoners direct. De gemeenten Súdwest-Fryslân en Heerenveen vroegen ons daarom de impact te onderzoeken van de mogelijke sluiting van de ziekenhuizen in Sneek en Heerenveen. De focus lag op drie thema’s van Brede Welvaart: gezondheid, samenleving en economie/onderwijs.

Schaalvergroting: verbetering of verslechtering?

Vertrekpunt van ons onderzoek vormde de Discussiewijzer van Planbureau Fryslân, met daarin de belangrijkste voor- en tegenargumenten van schaalvergroting in de zorg. Vervolgens toetsten wij de bevindingen in de lokale en regionale omgeving om de verwachte impact van een ziekenhuissluiting vast te stellen. Bij het onderzoek betrokken we kennis uit de wetenschap en uit de praktijk.

Uit ons onderzoek blijkt dat eerdere ziekenhuisfusies in het buitenland (Engeland en Denemarken) weinig besparing opleverden. Personeelstekorten bleven of namen zelfs toe. Daarnaast verslechtert de bereikbaarheid van zorg. In delen van Súdwest-Fryslân duurt een ambulancerit langer dan de norm van 45 minuten. Slecht openbaar vervoer verergert dit. Tot slot bleek tot onze verrassing dat patiënten en bezoekers de afstand ook psychologisch ervaren. Een nieuw ziekenhuis voelt onbekend en drempelverhogend.

Indicator Samenleving: meer zorgmijders

Meer mensen mijden zorg, mede door wantrouwen in de overheid en het systeem. Dat leidt tot uitgestelde hulpvragen en extra druk op de eerstelijnszorg. Huisartsen vrezen een hogere werkdruk, terwijl veel praktijken nu al overbelast zijn. Ook mentale problemen, geldzorgen en schulden onder jongvolwassenen nemen toe. Ook dit vergroot de zorgvraag verder.

Indicator Economie: minder voorzieningen, minder mensen

Ziekenhuizen zijn belangrijke economische pijlers. Sluiting raakt lokale ondernemers, zorgopleidingen en de arbeidsmarkt. In Sneek en Heerenveen zitten zorgopleidingen nu dicht bij het ziekenhuis. Verplaatsing naar Joure maakt stageplaatsen minder bereikbaar. Uit onderzoek blijkt: hoe verder de reisafstand, hoe kleiner de kans dat jongeren kiezen voor een zorgopleiding: elke kilometer die een student verder moet reizen naar zijn zorgopleiding, doet de keuze voor de zorg afnemen met 0,9 %.

Advies: druk op de pauzeknop

Wij adviseerden de gemeenten om op de pauzeknop te drukken. Niet fuseren of sluiten zonder breder plan. De zorg heeft een nieuw perspectief nodig, gericht op gezondheid in plaats van alleen ziekte. Dat vraagt om samenwerking tussen zorgverleners, gemeenten, opleiders en burgers. Alleen samen kan het zorglandschap toekomstbestendig worden ingericht.

Impactanalyse leidt tot positieversterking

Dankzij de Impactanalyse hebben Súdwest-Fryslân en Heerenveen hun positie versterkt. Ze gaven inwoners, ondernemers en studenten een stem in een debat waar ze formeel geen rol in hebben. Daarmee zitten gemeenten steviger aan tafel bij de discussie over de toekomst van het Friese zorglandschap.

Ook in uw regio?

Wilt u weten wat een geplande verandering, zoals de sluiting van voorzieningen, betekent voor uw gemeente of regio? En hoe u meer invloed kunt uitoefenen in een complex speelveld? Wij denken graag met u mee!