Want steeds meer kinderen en jongeren worden geconfronteerd met verleidingen uit de criminele wereld. Denk aan ronselpraktijken, groepsdruk of online misleiding. Hoe kunnen we hun weerbaarheid vergroten en hen helpen betere keuzes te maken? In opdracht van de provincie Overijssel onderzochten Rosaline Kalf en Aldrik Dijkstra welke preventieve lesprogramma’s hier het beste aan bijdragen en welke rol de provincie kan spelen in het versterken van de ketenaanpak.

Wat werkt?

Ons onderzoek richtte zich op twee hoofdvragen:

• Welke preventieve, doorlopende leermethode draagt het beste bij aan de basisweerbaarheid van kinderen en jongeren tegen criminaliteit?
• Welke (coördinerende) rol kan de provincie vervullen om deze programma’s effectief in te zetten?

Uit de vergelijking blijkt dat de lesprogramma’s Risk Factory en Kapot Sterk het best scoren op de criteria uit het onderzoekskader. Beide lesprogramma’s zijn ontwikkeld op basis van de nieuwste theoretische inzichten en vormen daarmee een goed geconstrueerd lesprogramma. Daarnaast hechten beide lesprogramma’s zelf veel waarde aan wetenschappelijk onderzoek dat langdurig effect van de interventie moet aantonen; zij het dat door de Risk Factory al een aantal onderzoeken is uitgevoerd en Kapot Sterk zojuist een langdurig onderzoekstraject met consortium EPIC heeft opgestart. Ze dragen niet alleen bij aan bewustwording, maar ook aan de ontwikkeling van sociale vaardigheden en zelfregie bij jongeren.

De rol van de provincie

Hoewel de provincie geen formele taak heeft op dit gebied, kan zij wél een essentiële rol spelen als aanjager en verbinder. Dit kan door:

• Het stimuleren en ondersteunen van een provinciebreed preventief lesprogramma;
• Het verkleinen van de verschillen tussen grote en kleine gemeenten;
• Het versterken van samenwerking tussen scholen, gemeenten en ketenpartners;
• Het faciliteren van kennisdeling en het ontwikkelen van een gezamenlijke aanpak.

Waarom is het zo belangrijk dat de provincie een rol vervuld?

Uit de gesprekken met partners komen een aantal uitdagingen naar voren:

• Naast veel welwillende leerkrachten zijn anderen schuw(er) om met het onderwerp weerbaarheid tegen criminaliteit en ondermijning aan de slag te gaan. Zij beargumenteren dat de problematiek nog ver van hen af staat, terwijl dat vaak niet het geval is. Er rust dus een taboe op het onderwerp. Met dit thema aan de slag gaan tast de goede naam van de school aan, zo is de gedachte. Het kan helpend zijn dat dit thema in de brede provinciale setting onder de aandacht van alle scholen wordt gebracht, zodat de drempel om met het onderwerp aan de slag te gaan wordt verlaagd.
• Er zijn grote verschillen tussen gemeenten. De behoeften en bestuurskracht van grote en kleine gemeenten in het vraagstuk verschillen. Het effect hiervan is tweeledig: er zijn verschillen in het al dan niet aanbieden van een preventief lesprogramma op school en de samenwerking tussen partners is in de ene gemeente intensiever dan in de andere. De provincie kan een rol spelen in het nivelleren van de verschillen in bestuurskracht en in het voorzien in de verschillende behoeften van de gemeenten.
• Er is sprake van versnippering. Er wordt in de provincie kennis en ervaring uitgewisseld over het thema weerbaarheid en ondermijning, maar het is niet duidelijk in welke gremia en door wie deze informatie wordt uitgewisseld. Samenwerking tussen gemeenten vindt plaats op individuele basis en is veelal lokaal van aard. De provincie kan een rol spelen door in eerste instantie overzicht op het speelveld te creëren en deze overleggremia in beeld te brengen.

Een gedeelde verantwoordelijkheid

Het versterken van weerbaarheid vraagt om een gezamenlijke inspanning van scholen, gemeenten, jongerenwerkers en ouders. Door samen te investeren in preventieve programma’s creëren we een veilige en veerkrachtige omgeving voor alle kinderen en jongeren in Overijssel.

Daarom organiseert de provincie binnenkort werkconferentie met gemeentebestuurders, ambtenaren en deskundigen verkennen hoe we – met de uitkomsten van dit rapport als basis – de weerbaarheid van kinderen en jongeren met elkaar kunnen vergroten en welke rol elk van de partners daarin kan vervullen.